ΕΜΠΑ
Μια λαμπρή και άγνωστη σελίδα αντίστασης
Το Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης ιδρύθηκε το 1945 μετά την αποχώρηση των Γερμανών και έδρασε στη διάρκεια της νέας, της αγγλικής, κατοχής. Τα στελέχη του, μετά την άφιξη του ελληνικού στρατού, το 1947, στάλθηκαν σε έκτακτα στρατοδικεία για εσχάτη προδοσία και έμειναν σε φυλακές και εξορίες μέχρι, περίπου, το 1960
Μια από τις πιο λαμπρές, αλλά και πιο άγνωστες σελίδες της Εθνικής Αντίστασης, αυτή που γράφτηκε στα Δωδεκάνησα,βγήκε στην επιφάνεια, με αφορμή το δημοσιογραφικό συμπόσιο που διοργάνωσαν, δύο βδομάδες πριν, στην Κω, ο Δήμος της Κω και η ΕΣΗΕΑ. Είναι η ιστορία του Εθνικού Μετώπου Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης (ΕΜΠΑ). Μιας οργάνωσης, κατά τα πρότυπα του ΕΑΜ, η οποία ιδρύθηκε στη διάρκεια της νέας κατοχής, της αγγλικής, που διαδέχτηκε την ιταλική - μέχρι το 1943 - και τη γερμανική κατοχή των νησιών.
Το ΕΜΠΑ τιμήθηκε για πρώτη φορά σε επίσημη εκδήλωση. Τιμήθηκε ο ρόλος που έπαιξε για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, οι αγώνες και οι θυσίες των αγωνιστών που συμμετείχαν σ' αυτό, οι οποίοι μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα δικάστηκαν για ...εσχάτη προδοσία από έκτακτο στρατοδικείο! Εμειναν σε φυλακές και εξορίες μέχρι περίπου το 1960. Με αυτόν τον τρόπο, τους ...τίμησε το ελληνικό κράτος για την προσφορά τους. Με την εγκατάσταση της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης στη Ρόδο, το 1947, ήρθε και η νοοτροπία του μεταδεκεμβριανού κράτους και το ΕΜΠΑ τέθηκε σε διωγμό. Τα στελέχη του Παρασκευάς Φουντουραδάκης, Μανώλης Παπαναστασίου, Πάνος Μιχαηλίδης, Γιώργος Βεργωτής και Νικήτας Γιαννικάκης καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές και άλλοι πήραν το δρόμο της εξορίας.
Η νέα κατοχή
Για την ιστορία, να αναφέρουμε ότι η παράδοση των Γερμανών έγινε στις 8 Μάη 1945,την ίδια μέρα που έπεφτε και το Βερολίνο στα χέρια του Κόκκινου Στρατού. Τη μέρα αυτή, ο Γερμανός διοικητής Βάγκνερ συνομολογούσε με τον Αγγλο στρατηγό Μόφατ, στη Σύμη, την παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Η ελευθερία, όμως, δεν ήρθε και ένας νέος καταχτητής, οι Αγγλοι, ήρθε να διαδεχτεί τους προηγούμενους. Ενα χρόνο μετά την αποχώρηση των Γερμανών, στην πρώτη επέτειο της παράδοσής τους, στις 8 Μάη 1946,δύο Συμιακοί, στελέχη του ΕΜΠΑ, ο Ελευθέριος Διακογιάννης και ο Φανούριος Χατζηστρατής,προβαίνοντας σε μια πράξη αντίστασης, κατεβάζουν από τον ιστό τους, στη Σύμη, τις δύο τεράστιες σημαίες των ΗΠΑ και της Αγγλίας, σύμβολα της νέας κατοχής και στη θέση τους βάζουν την ελληνική σημαία.
Στις 31 Μάρτη 1947 στη Ρόδο, οι Αγγλοι παραδίδουν τα νησιά στον Ελληνα ναύαρχο Ιωαννίδη, ο οποίος εγκαταστάθηκε σαν στρατιωτικός διοικητής. Η μέρα αυτή είναι και η πραγματική ημερομηνία της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα, όμως επίσημα έχει καθιερωθεί αυτή της 7ης Μάρτη 1948,όταν ένα χρόνο μετά την αποχώρηση των Αγγλων έγινε ο επίσημος εορτασμός.
Η ίδρυση του ΕΜΠΑ
Στο συμπόσιο της Κω, κατατέθηκαν στοιχεία για το ΕΜΠΑ από πολλούς εισηγητές στη διάρκεια της συζήτησης με θέμα "Ιστορία και μαρτυρίες", που πήραν μέρος οι Τζων Ρήγος, Δ. Διαμαντίδης, Κ. Τσαλαχούρης και Ν. Καραντηνός, με συντονιστή τον δημοσιογράφο Γ. Διακογιάννη.Για το ΕΜΠΑ μίλησε ο Πάνος Μιχαηλίδης, από τα ιδρυτικά στελέχη της οργάνωσης, μέχρι το 1988 γραμματέας της ΝΕ Δωδεκανήσου του ΚΚΕ, πριν τη χούντα γραμματέας της ΕΔΑ Δωδεκανήσου και σήμερα μέλος της ΝΕ Νότιας Δωδεκανήσου του ΚΚΕ. Επίσης παρέμβαση έκανε και ο δικηγόρος Δημήτρης Χατζηαντωνίου από τα ιδρυτικά στελέχη του ΕΜΠΑ.
Ο "Ρ" συζήτησε με τον Π. Μιχαηλίδη για την εμπειρία του από τη συμμετοχή του στο ΕΜΠΑ και ό,τι ακολούθησε.
Ηταν τότε Μάης του 1945, που ολόκληρος ο δωδεκανησιακός λαός χαιρέτισε την αποχώρηση των Γερμανών και τον ερχομό των Αγγλων. "Γρήγορα όμως, οι δίκαιες ελπίδες του λαού μας διαψεύστηκαν από τη σκληρή πραγματικότητα. Κρατήθηκε σε ισχύ και εφαρμόστηκε σκληρά η ιταλική φασιστική νομοθεσία. Οι προκηρύξεις της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης συμπλήρωναν το φασιστικό νόμο, όπου τον έβρισκαν ελλιπή. Οι Ιταλοί έμειναν στις θέσεις τους. Υποστηρίχθηκαν οι δοσίλογοι. Καμία προσπάθεια για οικονομική ανασυγκρότηση. Ξεπούλημα του πλούτου του τόπου.
Με την καινούρια κατοχή, ο λαός μας διαπίστωσε πως και το ζήτημα της ένωσης δεν ήταν λυμένο. Μάλιστα, όλο και πιο έντονα αποκαλύπτονταν προσπάθειες των Αγγλων για αυτονόμηση της Δωδεκανήσου. Μπήκε έτσι το ζήτημα ίδρυσης μιας παλλαϊκής οργάνωσης, που θα ενσάρκωνε τις καλύτερες ελληνικές παραδόσεις της Δωδεκανήσου. Ετσι γεννήθηκε, στα τέλη του 1945 με αρχές του 1946, το ΕΜΠΑ με σκοπούς:
- Να συνενώσει, να οργανώσει και να καθοδηγήσει τον δωδεκανησιακό λαό για την άμεση και οριστική ένωσή του με τη μητέρα Ελλάδα.
- Να εξασφαλίσει, κάτω από την αγγλική κατοχή, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
- Να καλυτερεύσει το βιοτικό επίπεδο και να ανεβάσει το εκπολιτιστικό επίπεδο του λαού.
Με τέτοιο περιεχόμενο εθνικο-πατριωτικό κάλεσε όλους τους Δωδεκανήσιους να μπουν στην οργάνωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και γρήγορα δένονται οργανωτικά τα νησιά, οι πόλεις και τα χωριά. Κυκλοφορούν προκηρύξεις, που ξεσκέπαζαν τις ενέργειες εις βάρος της εθνικής υπόστασης του λαού και του ψωμιού του. Με συνθήματα και κινητοποιήσεις, πέτυχε να καλυτερεύσει τον επισιτισμό του. Κυκλοφορεί την παράνομη εφημερίδα "ΕΝΩΣΗ", που αγαπήθηκε και διαβαζόταν πλατιά, γιατί ήταν το μοναδικό φύλλο που έβγαινε στα νησιά χωρίς εγγλέζικη λογοκρισία και σάλπιζε την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Το ΕΜΠΑ δούλεψε με όλες του τις δυνάμεις για τη σωματειακή οργάνωση του λαού και παρά την αντίδραση των Αγγλων πέτυχε την αναγνώριση απ' αυτούς πολλών εργατικών και επαγγελματικών σωματείων. Γι' αυτή τη δράση, το ΕΜΠΑ δέχτηκε πολλές φορές τα χτυπήματα των Αγγλων καταχτητών και τη συγκεντρωμένη προσπάθεια για τη διάλυσή του, σύλληψη των στελεχών του κλπ.".
Με απόφαση του ΚΚΕ
Η απόφαση για την ίδρυση του ΕΜΠΑ πάρθηκε από το ΚΚΕ. Ο Π. Μιχαηλίδης ήρθε στη Ρόδο από τη Μ. Ανατολή, όπου το 1943, σε ηλικία 17 χρόνων, είχε καταταγεί εθελοντής στο Ναυτικό. Ομως, μετά τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής, συλλαμβάνεται μαζί με άλλους πατριώτες και κρατείται μέχρι τη λήξη του πολέμου το 1945 και έρχεται στη Ρόδο. Της ίδρυσης του ΕΜΠΑ προηγήθηκε, τον Ιούλη του 1945, η ίδρυση κομμουνιστικής οργάνωσης. Ο ίδιος θυμάται τον αγώνα για να τυπωθεί και να κυκλοφορήσει η εφημερίδα του ΕΜΠΑ η "ΕΝΩΣΗ".Το ΕΜΠΑ δρούσε σαν παράνομη οργάνωση. Τότε στα Δωδεκάνησα δεν υπήρχε γραφομηχανή με ελληνικά γράμματα. Η λύση δόθηκε με τη χρήση της γραφομηχανής, που είχαν φέρει οι Αγγλοι και τη χρησιμοποιούσε στρατιωτική διοίκηση και ο δήμος. Αλλά και το υπόλοιπο υλικό εκτύπωσης προερχόταν από τους Αγγλους, ενώ ρόλο πολυγράφου έπαιζε ένα τάβλι.
"Το ΕΜΠΑ, τονίζει, έδρασε επί 15 μήνες. Με την άφιξη της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης τον Μάρτη του 1947, βγήκε ντεφάκτο στη νομιμότητα. Μάλιστα, κάναμε υποδοχή στον στρατιωτικό διοικητή ναύαρχο Ιωαννίδη. Ο γραμματέας ο Μανώλης Παπαναστασίου συναντήθηκε μαζί του για τον συγχαρεί και να του εκθέσει τις απόψεις της οργάνωσης για την κατάσταση στα Δωδεκάνησα. Υπέβαλε, μάλιστα, αίτημα για νομιμοποίηση της εφημερίδας μας. Επίσης είχαμε επαφή με τον εκπρόσωπο του διοικητή, έναν ταγματάρχη της Χωροφυλακής για το θέμα των δοσιλόγων και των ανθελληνικών στοιχείων. Η απάντησε δεν άργησε να έρθει. Στις 13 Μάη 1947 αρχίζουν οι συλλήψεις, 43 μέρες μετά την άφιξη του Ιωαννίδη. Η κατηγορία ήταν ότι είμαστε μέλη της παράνομης οργάνωσης που είχαμε σκοπό να κάνουμε εμφύλιο πόλεμο".
Για εσχάτη προδοσία!
Ο Π. Μιχαηλίδης συνεχίζει: "Συλλάβανε πέντε μέλη της επιτροπής του ΕΜΠΑ. Ομως, είχαν δυσκολίες να προχωρήσουν σε δίκη, γιατί όλοι μας είχαμε μια ιστορία. Ηταν δύσκολο γι' αυτούς να μας καταδικάσουν. Κάναμε απεργία πείνας, ζητώντας να γίνει το δικαστήριο, καθώς ήμασταν σίγουροι ότι θα αθωωθούμε, αφού το μόνο που κάναμε ήταν πατριωτική δράση. Ετσι, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Ρόδου, με βούλευμα της 9ης Ιούλη 1947, κηρύσσει "εαυτόν αναρμόδιον" και μας παραπέμπει στο στρατοδικείο "δοθέντος ότι η Δωδεκάνησος τυγχάνει χώρα εχθρική Στρατιωτικώς υπό της Ελλάδας κατεχόμενη".Στο έκτακτο στρατοδικείο παραπεμπόμαστε για εσχάτη προδοσία. Οι αντιδράσεις από έξω ήταν τόσο έντονες και αναγκάστηκε να έρθει στη φυλακή για να μας δει ο ίδιος ο στρατιωτικός διοικητής, ο οποίος και μας πρότεινε να μπούμε στο καράβι να φύγουμε από τη Ρόδο για να κλείσει η υπόθεση. Φυσικά, και δε δεχτήκαμε να πάμε εξορία στην ...Ελλάδα.
Δικαστήκαμε στις 12 Δεκέμβρη 1947.Στη δίκη βάλαμε τις φωνές, γιατί ήμασταν χωρίς δικηγόρους και διορίζει ο στρατοδίκης αυτεπάγγελτα, οι οποίοι αναλώθηκαν σε φιλολογίες. Για μάρτυρες κατηγορίες είχαν μόνο ασφαλίτες, δε βρήκαν κανένα Δωδεκανήσιο. Ο επίτροπος πρότεινε θάνατο. Πριν τη σύσκεψη του δικαστηρίου, σηκώνεται ο πρόεδρος και μας ρωτάει αν αποκηρύττουμε τον Μάρκο και το Δημοκρατικό Στρατό. Η άρνησή μας τον εκνεύρισε. Η απόφαση ήταν ισόβια και 20 χρόνια. Στη συνέχεια, μας πήραν ένα βράδυ ξαφνικά από τις φυλακές και μας πήγαν στον Πειραιά. Μείναμε στο Μεταγωγών περίπου ένα μήνα και στη συνέχεια μας στείλανε στη Γιούρα, όπου και μείναμε περίπου 12 χρόνια. Είχε γίνει το 1953 αναθεώρηση της δίκης, όπου μειώθηκαν οι ποινές. Μετά την καταδίκη μας έγιναν και άλλες συλλήψεις γνωστών αριστερών, 30 περίπου, που τους στείλανε εξορία στην Ικαρία".
Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 17/05/1998